sách self-help / review set boundaries, find peace
bạn đang đọc nhiều content self-help hơn bạn nghĩ!
1. Về sách self-help
Trước đây mình ỏng eo chê sách self-help (hình dung là các sách như Đắc Nhân Tâm, dạy làm giàu và súp gà cho tâm hồn), nhưng chưa bao giờ tìm hiểu khái niệm về sách self-help cẩn thận. Tháng 10 rồi, mình đọc liền tù tì 3 cuốn self-help rồi xong nhận ra bản thân đã đọc sách, content self help nhiều hơn mình nghĩ. Đôi khi những thứ mình viết ra cũng là self-help.
Sách self-help hay self-improvement (tiếng Việt dịch là tự lực) là loại sách hướng dẫn người đọc tự giải quyết các vấn đề cá nhân, tá lả nội dung từ cải thiện tư duy, chất lượng công việc, tăng sự tập trung, làm giàu, xây dựng mối quan hệ đến bảo vệ sức khỏe tinh thần... nói chung hướng tới việc giải quyết các vấn đề để cải thiện đời sống tốt hơn (tốt theo cách nào tùy tác giả, thường phù hợp với thị hiếu công chúng).
Đặc điểm của sách self-help là tính outcome-oriented, thực dụng rất cao. Mỗi cuốn thường tập chung vào một vấn đề cụ thể (cách bắt chuyện, bán hàng, xây dựng thói quen). Cách tiếp cận là tư duy giải quyết vấn đề problem-solving, xây dựng kỹ năng nên nội dung sách thường chỉ dẫn từng bước cụ thể, có các bài tập, câu hỏi để bạn tự phân tích vấn đề của mình và dễ thực hành theo. Ngoài việc sử dụng các truyện ngụ ngôn, câu chuyện thành công của chính tác giả và người nổi tiếng để truyền động lực, sách self-help còn thường sử dụng các **kiến thức tâm lý học** (gạch chân, in đậm) để làm nền tảng, tăng sự tin cậy cho mình. Một số chủ đề tâm lý học dễ bắt gặp là tâm lý học nhận thức, hành vi, chánh niệm, thiền định, tâm lý học tích cực, xây dựng thói quen, quản lý cảm xúc... Khi đọc sách self-help, các nội dung về tâm lý học và hướng phân tích câu chuyện là phần mình xem xét, đặt câu hỏi nhiều nhất để tự mở rộng chủ đề, đánh giá xem tác giả có đang ngụy biện hay bỏ sót các thông tin bối cảnh khác hay không, từ đó đánh giá về độ tin cậy của giải pháp họ đưa ra.
Khái niệm về thể loại self-help cũng có nhiều thay đổi và mở rộng về cả mặt nội dung lẫn hình thức thể hiện, đôi khi kết hợp cùng nhiều thể loại, nội dung khác nhau. Ví dụ các cuốn sách dạng chữa lành, nói về well-being, thiền định không có cấu trúc hướng dẫn từng bước rõ ràng như Hiểu về trái tim (Minh Niệm), Chậm lại giữa thế gian vội vã (Haemin) hay một cuốn có nhiều nội dung phân tích, phê bình media, quan điểm xã hội như All about love (bell hooks) cũng được cân nhắc là self-help.
2. Review Set boundaries, find peace (Ranh giới tự do)
Set boundaries, find peace là một cuốn tổng quan khá ổn về việc thiết lập ranh giới trong các mối quan hệ. Sách chia thành hai phần chính, phần đầu về cách hoạt động của ranh giới trong mối quan hệ, phần sau là các trường hợp cụ thể về ranh giới trong mối quan hệ với các đối tượng khác nhau như gia đình, bạn bè, quan hệ lãng mạn... (phần này mình gần như skim).
Sách cung cấp được bao quát, ngắn gọn về định nghĩa ranh giới, các bước để xác lập, các kiểu thiết lập và các kiểu phản ứng khi thiết lập ranh giới với các đối tượng trong mối quan hệ. Có một số phần đề cập đến chấn thương trauma và các bệnh, rối nhiễu tâm lý có thể ảnh hưởng về cách nhìn nhận và khó khăn trong xây dựng ranh giới thế nào khá hay, mình muốn đọc sâu hơn nhưng sách nói ngắn vô cùng :))))
Điều cốt lõi là:
Hiểu mong muốn, nhu cầu của mình
Ranh giới là điều cần thiết trong mối quan hệ. Ranh giới lành mạnh là nền tảng cho mối quan hệ lành mạnh.
Communication is key. Việc xây dựng ranh giới cần thực hiện bằng giao tiếp, cả lời nói lẫn hành động. Cởi mở, thẳng thắn và dứt khoát, kiên định.
Việc thiết lập ranh giới thường không dễ dàng và painful, nhưng hãy kiên định cho đến khi nó thành thật.
Những điều mình lấn cấn:
Trong việc xây dựng ranh giới, việc xem xét cái gì thật sự là mong muốn, nhu cầu của mình hay bare minimum trong mối quan hệ không được hướng dẫn. Chỉ dẫn được nhắc lại nhiều nhất là hãy cân nhắc về cảm nhận, tình trạng sức khoẻ của bản thân có thấy bị quá tải, burnout, giận dữ hay không.
Sách không đề cập đến việc mình có thể trao đổi, nên quan tâm đến cảm xúc của đối phương, thương lượng để cả hai cùng thống nhất và tôn trọng ranh giới mình CÙNG đặt ra trong mối quan hệ.
Như vấn đề thường gặp ở nhiều sách self-help khác, Find boundaries, find peace không đề cập đến các yếu tố khác có thể tác động đến mối quan hệ hay việc xây dựng ranh giới (trong xã hội văn hoá Á Đông như Việt Nam, có quá nhiều yếu tố giao thoa ảnh hưởng đến liên kết giữa hai người). Nội dung sách dường như giả định rằng tất cả chúng ta trong mối quan hệ đều bình đẳng với nhau, nhưng việc để có được sự tôn trọng, thậm chí được cân nhắc như một người trong mối quan hệ, không phải điều hiển nhiên, dễ dàng. Việc có thể pằng pằng bảo rằng tao muốn thế này, đề nghị tôn trọng mong muốn của tao với mình là một đặc quyền rất lớn, khi mình có thể trong mối quan hệ phụ thuộc tài chính vào người khác, khi mình sống trong hệ thống còn ủng hộ chênh lệch quyền lực phân biệt giàu nghèo, trọng nam khinh nữ...
À sách trích Atomic Habits nhiều phết. Mình cũng hiểu được vì đề cập đến việc thiết lập ranh giới cũng là quá trình tìm hiểu về identity của bản thân, thiết lập thói quen cho mình và cho mối quan hệ của mình mà.
Chốt lại: Nên đọc không? Nên. Đọc phần đầu là được.